Vaste activa, zoals bijvoorbeeld een kantoorpand of magazijn, zijn langdurig aanwezig in een onderneming. Het kan zo zijn dat in de loop van de tijd de activa meer of minder waard wordt. Dit kan ervoor zorgen dat de waarde waarvoor het pand in de boekhouding staat (boekwaarde), niet meer overeenkomt met de huidige waarde. Dit wordt een stille reserve genoemd. De activa moet dan herwaardeerd worden tegen de huidige waarde.

De waardestijging van de activa mag nog niet als winst worden beschouwd en wordt daarom opgenomen in de herwaarderingsreserve. De herwaarderingsreserve is een gebonden reserve. Dit betekent dat de reserve niet als dividend uitgekeerd mag worden aan de aandeelhouders.

Het berekenen en boeken van de herwaarderingsreserve

Om dit proces beter uit te leggen pakken we een voorbeeld erbij van een bv die een kantoorpand in zijn bezit heeft. Het pand is aangekocht op 1 januari 2023 voor € 1.000.000 en wordt in 40 jaar lineair afgeschreven. De jaarlijkse afschrijving is dan: € 1.000.000 / 40 jaar = € 25.000,-. De afschrijving wordt per jaar als volgt geboekt:

1 jaar later, op 1 januari 2024, is er 1 jaar aan kosten afgeschreven op het kantoorpand waardoor de boekwaarde nog € 1.000.000 – € 25.000 = € 975.000 bedraagt. Deze zelfde dag komt een taxateur langs om het kantoorpand opnieuw te taxeren. De prijzen van vastgoed zijn gestegen en daarom taxeert de taxateur de waarde van het pand op € 1.200.000.
De huidige waarde is dus € 1.200.000 – € 975.000 = € 225.000 meer dan de boekwaarde. De onderneming besluit om het pand te herwaarderen tegen de huidige waarde. Dat boek je als volgt in je boekhouding:

Omdat de boekwaarde van het gebouw nu hoger is dan dat het op 1 januari 2023 was, moet ook de jaarlijkse afschrijving verhoogd worden. De jaarlijkse afschrijving vanaf 1 januari 2024 wordt: € 1.200.000 / 40 jaar = € 30.000 per jaar.